Zupa Knaidlach (Zupa z kulkami matza) מרק קניידלך (Marak Knaidlach)

Zupa z kulkami matza (lub Zupa Knaidlach) to tradycyjne danie żydowskie, które ma wielowiekową historię i jest nieodłącznym elementem posiłków w czasie Paschy (Pesach). Przepis i tradycja ewoluowały na przestrzeni czasu, ale wciąż pozostają kluczowym elementem kuchni żydowskiej, szczególnie w społecznościach ashkenazyjskich.

Pochodzenie i Historia

Zupa z kulkami matza pochodzi z kuchni ashkenazyjskiej, tradycyjnej dla Żydów z Europy Wschodniej. Jest szczególnie związana ze świętem Pesach, kiedy to matza (chleb bezdrożdżowy) jest spożywana w celu upamiętnienia ucieczki Żydów z Egiptu.

Podczas Pesach nie wolno jeść chleba z drożdżami, ale matza, będąca podstawowym składnikiem, stanowi sposób na przygotowanie pożywnego dania bez łamania zakazu. Kulki matza, wykonane z pokruszonej matzy, jajek i tłuszczu, są tradycyjnym sposobem połączenia tego świętego składnika z kojącymi smakami w rosole.

Wpływ i Ewolucja

Pomysł kulki matza ewoluował na przestrzeni czasu i był pod wpływem różnych tradycji kulinarnych, szczególnie tych z regionów, w których Żydzi ashkenazyjscy żyli (Polska, Rosja itp.). Tradycyjna wersja zupy z kulkami matza zwykle zawiera proste składniki, takie jak jajka, sól, olej lub tłuszcz, a także zioła i przyprawy, które nadają smak rosołowi.

Danie to zyskało popularność nie tylko w czasie Pesach, ale także podczas posiłków szabatowych i innych uroczystości, stając się integralną częścią kuchni żydowskiej ashkenazyjskiej. Zupa z kulkami matza stała się również popularna w Stanach Zjednoczonych, zwłaszcza dzięki imigracji Żydów z Europy Wschodniej, gdzie obecnie jest powszechnie serwowana w domach i restauracjach żydowskich.

Przepis na Zupę z Kulkami Matza

Oto tradycyjny i przepisowy sposób przygotowania zupy z kulkami matza. Istnieje wiele wariantów, ale poniższa wersja jest bliska starym recepturom przekazywanym w społecznościach żydowskich ashkenazyjskich:

Składniki na Kulki Matza:

• 1 szklanka mąki matza (קמח מצה, kemah matzah)
• 2 jajka (ביצים, beitzim)
• 1/4 szklanki oleju lub tłuszczu (שמן או שומן, shemen o shuman)
• 1/4 szklanki wody (מים, mayim) lub rosołu z kurczaka (ציר עוף, tzir of)
• 1 łyżka świeżo posiekanej pietruszki (פטרוזיליה, petrosilia) (opcjonalnie)
• 1 łyżeczka soli (מלח, melach)
• 1/2 łyżeczki pieprzu (פלפל, pilpel)
• 1/2 łyżeczki czosnku w proszku (אבקת שום, avkat shum) (opcjonalnie)

Składniki na Rosół:

• 4 szklanki rosołu z kurczaka (ציר עוף, tzir of) (domowej roboty lub z półki)
• 1 cebula (בצל, batzal), pokrojona w ćwiartki
• 2 marchewki (גזר, gezer), pokrojone w plasterki
• 2 łodygi selera (סלרי, seleri), pokrojone w kawałki
• Sól (מלח, melach) i pieprz (פלפל, pilpel) do smaku

Instrukcje na Kulki Matza:

1. Przygotowanie ciasta: W misce wymieszaj mąkę matza (קמח מצה) z jajkami (ביצים), olejem lub tłuszczem (שמן או שומן), wodą (מים), solą (מלח), pieprzem (פלפל) i pietruszką (פטרוזיליה). Wymieszaj wszystko dokładnie, aż powstanie gładkie ciasto.
2. Odpoczynek: Przykryj ciasto i wstaw do lodówki na co najmniej 30 minut.
3. Formowanie kulek: Po odpoczynku uformuj kulki wielkości orzecha włoskiego za pomocą dłoni. Nie rób ich zbyt dużych, ponieważ urosną podczas gotowania.
4. Gotowanie: Doprowadź osoloną wodę (מים עם מלח) do wrzenia w dużym garnku, a następnie zmniejsz ogień. Gotuj kulki matza przez około 20 minut, aż wypłyną na powierzchnię i będą dobrze ugotowane w środku.

Instrukcje na Rosół:

1. W dużym garnku podgrzej rosół z kurczaka (ציר עוף) z warzywami (cebula - בצל, marchewki - גזר, seler - סלרי).
2. Gotuj przez około 30 minut, a następnie przecedź warzywa, aby uzyskać klarowny rosół.
3. Dopraw solą i pieprzem do smaku.

Montaż:

1. Po ugotowaniu kulek matza, delikatnie zanurz je w gorącym rosole (ציר חם) i gotuj przez kilka minut.
2. Podawaj na gorąco z rosołem (ציר) i kulkami matza (קובות מצה).

Wyjaśnienie terminów w języku hebrajskim:

• Matzah (מצה): Chleb bez drożdży, spożywany podczas Pesach.
• Matza (מצה): Mąka matza lub pokruszona matza używana do przygotowania kulek.
• Tzir of (ציר עוף): Rosół z kurczaka, używany jako baza dania.
• Batzal (בצל): Cebula, jeden z głównych warzyw w rosole.
• Gezer (גזר): Marchewka, powszechne warzywo w przygotowaniu rosołu.
• Melach (מלח): Sól, używana do przyprawienia zupy i kulek.
• Pilpel (פלפל): Pieprz, kolejna przyprawa do rosołu.
• Shemen o Shuman (שמן או שומן): Olej lub tłuszcz, używane do przygotowania kulek matza.
• Mayim (מים): Woda, podstawowy składnik do formowania ciasta matza.
• Petrosilia (פטרוזיליה): Świeża pietruszka, opcjonalny składnik do przyprawienia ciasta na kulki.

Dlaczego ten przepis jest tradycyjny?

Zupa z kulkami matza jest filarem tradycyjnej kuchni żydowskiej, zwłaszcza dla społeczności ashkenazyjskich (Żydów z Europy Wschodniej). Ze względu na ograniczenia żywieniowe w czasie Pesach, matza, będąca podstawowym składnikiem tego okresu, jest przekształcana w lekkie i pożywne kulki. Kulki te często podawane są w domowym rosole, tworząc pocieszające i duchowo symboliczne danie.

Źródła i odniesienia:

• „The Gefilte Manifesto” autorstwa Liz Alpern i Jeffrey Yoskowitz
• „The Jewish Cookbook” autorstwa Leah Koenig
• „The Book of Jewish Food” autorstwa Claudia Roden

Zupa z kulkami matza nie tylko niosie ze sobą bogatą historię kulinarną, ale także głębokie religijne i kulturowe znaczenie dla Żydów na całym świecie.